Trong nửa thập kỷ đổ lại, tiền ảo đã trở thành một chủ đề cực kỳ hot trên không gian mạng nói chung và các diễn đàn đầu tư nói riêng. Sự tăng trưởng vượt bậc của các đồng tiền điện tử như Bitcoin và Ehereum đã kéo được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư. Việc mua bán, giao dịch và đầu tư dài hạn với mong muốn sinh lời từ tiền ảo không chỉ là câu chuyện mua vui nữa mà thực sự đã trở thành một hoạt động đầu tư chuyên nghiệp. Tuy nhiên, thực tế là chỉ ở những Quốc gia đã phát triển thì tiền ảo mới được hỗ trợ bởi cơ sở pháp lý. Tại những Quốc gia đang phát triển thì “tiền ảo, tiền mã hoá (crypto)” vẫn còn là một khái niệm rất mơ hồ với đa số người dân. Vậy tại Việt Nam thì sao? Nếu muốn tìm hiểu xem tại đây tiền ảo có được xây dựng trên hành lang pháp lý nào không, hãy lướt qua bài viết này cùng Bitreviews.
Tiền ảo – tiền mã mã hoá là gì?
Có thể hiểu một cách đơn giản rằng tiền ảo (tiền mã hoá – Crypto) là một loại tài sản tồn tại dưới dạng kỹ thuật số. Vậy nên, đương nhiên, tiền ảo không tồn tại trong “thế giới thật” như tiền giấy và tiền xu. Tuy nhiên không thể phủ nhận rằng tiền ảo thực sự có giá trị và có thể dùng để giao dịch và đầu tư thông qua Internet.
Khác với các loại “tiền” trong mạng nội bộ của các dòng game hay ứng dụng khác, trong khi các loại “tiền” này được tạo ra để “tiêu dùng” chỉ trong ứng dụng đó thì tiền ảo có thể dùng để giao dịch trên toàn cầu mà không bị giới hạn trong một hệ sinh thái nào đó. Thậm chí, tại một số Quốc gia và vùng lãnh thổ thì Bitcoin đã được công nhận là tài sản hoặc một phương tiện thanh toán hợp pháp.
Tiền ảo được tạo ra thế nào?
Các đồng tiền ảo, đa số, như Bitcoin, được tạo ra qua quá trình khai thác mà người ta gọi là “đào tiền ảo” hay “đào coin” – mining. Không như tiền giấy và tiền xu được in, sản xuất từ vật liệu có thật, tiền ảo được tạo ra bằng việc giải các bài toán phức tạp bằng máy tính do hệ thống Blockchain đưa ra. Kết quả là hệ thống ghi nhận và trao phần thưởng là một lượng tiền ảo mới cho người giải.
Một hình thức khác để tạo và đưa một số lượng tiền ảo vào lưu thông trên thị trường là ICO (Initial Coin Offering), tức là “đợt phát hành tiền điện tử lần đầu”. Tương tự như chứng khoán, hình thức này có thể hiểu như một cách huy động vốn. Doanh nghiệp bán ra các đồng tiền ảo để các nhà đầu tư mua lại và khoản thanh toán đó sẽ được coi là khoản đầu tư bằng tiền vào doanh nghiệp. Rất nhiều nền tảng đã được lợi từ hình thức gọi vốn này, bao gồm Ethereum, từng bán được 18,4 triệu USD qua đợt ICO tháng 07/2014 – một đòn bẩy góp phần đưa đồng tiền ảo này phát triển vượt bậc.
Thế nào là kinh doanh tiền ảo?
Dù không hiểu biết thì hẳn bạn cũng đã từng nghe đến loại tiền ảo được biết đến nhiều nhất hiện nay như Bitcoin hoặc là Ethereum có thể mua bán hoặc lưu trữ các loại tiền này qua ví điện tử. Cũng tương tự như vàng và chứng khoán, các nhà đầu tư mua và dự trữ tiền ảo nhằm sinh lời từ biến động giá qua các thời kỳ.
Như vậy có thể hiểu “kinh doanh tiền ảo” là sự mua bán, trao đổi, đầu tư hoặc cung cấp dịch vụ liên quan đến tiền ảo để kiếm lợi nhuận. Bạn mua vào một đồng tiền ảo với giá thấp và bán ra khi giá tăng, hoặc mở sàn giao dịch, cung cấp dịch vụ ví lưu trữ,… đều là hoạt động kinh doanh tiền ảo. Mặc dù còn hiếm thấy ở Việt Nam nhưng thật ra có rất nhiều người coi đây là nguồn thu nhập chính và “hành nghề” chuyên nghiệp, có tổ chức và kỹ thuật.
Vì sao các nhà đầu tư tham gia hoạt động kinh doanh tiền ảo?
So với tiền mặt, tiền ảo có nhiều lợi thế nổi bật ở tính phi tập trung, bảo mật cao và minh bạch. Những ưu thế này tạo ra một môi trường an toàn và thuận lợi cho các nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận.
Phi tập trung và chống kiểm soát
Tiền ảo được xây dựng trên nền tảng Blockchain, một hệ thống phân tán và không chịu quản lý của bất kỳ Chính phủ hay Ngân hàng nào. Đối với tiền tệ truyền thống, Ngân hàng Trung Ương của mỗi Quốc gia phát hành và quản lý lưu thông loại tiền tệ của mình, nhưng tiền ảo không thuộc về một Chính phủ cụ thể nào.
Khi hoạt động giao dịch và dự trữ tiền ảo, chủ sở hữu và các trader hoàn toàn không phải lo lắng tài sản của mình có thể bị phong toả hay bị can thiệp bởi cá nhân, tổ chức khác.
An toàn và bảo mật
Người ta tin rằng việc giả mạo một giao dịch trên Blockchain đã có từ 06 “Block” là bất khả thi bởi không máy tính nào có công suất tính toán đủ lớn để làm việc đó.
Mỗi đồng tiền ảo đều có “danh tính” được ghi nhận trên hệ thống Blockchain, và từng giao dịch liên quan đến đồng tiền đó đều được lưu trữ lại dưới dạng dữ liệu trong các khối (Block) được liên kết (chain) lại với nhau. Nhờ vậy ai cũng có thể kiểm tra đồng tiền này được tạo ra khi nào, và lịch sử giao dịch của đồng tiền đó. Một giao dịch là không thể làm giả và mỗi đồng tiền được tạo ra, lưu thông trên thị trường cũng không thể bị làm giả. Vì vậy có thể nói không ai tạo ra được bản sao của một đồng tiền để sử dụng đến lần thứ hai, hay không ai có thể dùng một đồng tiền để tham gia hai giao dịch cùng lúc.
Giao dịch xuyên biên giới không phụ thuộc vào bên thứ ba
Các trader có thể chuyển và nhận tiền ảo ở bất cứ nơi nào. Như đã nói, tiền ảo không thuộc quản lý của một Ngân hàng hay thuộc về Chính phủ của vùng lãnh thổ nào.
Khi mua bán tiền ảo, bạn không cần thực hiện bất kỳ thủ tục nào tại Ngân hàng và không hề có cơ nguy nào phải đối mặt với Cơ quan tài phán của một Quốc gia. Khi giao dịch qua biên giới, điều này tạo ra một sự tinh gọn đáng kể trong giao dịch tiền ảo so với các loại tiền tệ truyền thống.
Tiềm năng và lợi nhuận
Những năm gần đây biến động giá của tiền ảo rất mạnh và điều này thu hút được nhiều sự chú ý từ các nhà đầu tư. Hoạt động đầu tư mua thấp bán cao này nhiều khi tạo ra lợi nhuận vượt trội so với các kênh đầu tư truyền thống.
Hơn nữa, đầu tư tiền ảo không chỉ là hoạt động tài chính mà còn là cơ hội tiếp cận công nghệ mới và những xu hướng đột phá trong kỷ nguyên số. Không thể không nói, nắm bắt công nghệ kỹ thuật là một điều rất quan trọng đối với cá nhân và tổ chức thương mại khi mà mỗi thay đổi trong thị trường số có thể ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế.
Kinh doanh tiền ảo có bị cấm tại Việt Nam không?
Ở thời điểm hiện tại, pháp luật Việt Nam không công nhận tiền ảo là “tài sản”.
Theo Điều 105 Bộ Luật dân sự 2015:
Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản.
Tiền ảo không thuộc về loại nào trong bốn loại tài sản trên vì vậy việc mua bán tiền ảo sẽ không được pháp luật bảo vệ. Nếu bạn bị lừa đảo dẫn đến mất đi số lượng tiền ảo mà mình sở hữu thì sẽ rất khó để lấy lại thông qua các Cơ quan nhà nước nói chung và Cơ quan tố tụng nói riêng.
Tuy nhiên, hiện cũng không có quy định nào cấm hành nghề đầu tư, kinh doanh tiền ảo. Lĩnh vực này không được đề cập trong danh mục ngành nghề cấm hay có điều kiện tại Luật Đầu tư 2020.
Mà Hiến pháp 2013 quy định tại Điều 33 rằng:
Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm.
Vậy nên các cá nhân và pháp nhân mua bán hay huy động vốn thông qua tiền ảo lại không bị coi là vi phạm pháp luật.
Nhưng như vậy không có nghĩa là bạn có thể tự do sử dụng tiền ảo, ít nhất trong lĩnh vực thanh toán. Quy định về nội tệ và ngoại tệ của Luật Ngân hàng nhà nước 2010 đều không đề cập đến tiền ảo, vì vậy có thể hiểu “tiền ảo” ở Việt Nam không được coi là “tiền”. Bên cạnh đó, cũng không có quy định nào cho phép sử dụng tiền ảo như một phương tiện thanh toán thế nên nếu chúng ta sử dụng “tiền ảo” để mua hàng hóa hay dịch vụ tại Việt Nam thì sẽ vi phạm pháp luật, như điều cấm quy định tại khoản 2 Điều 1 Nghị định 80/2016/NĐ-CP:
Phát hành, cung ứng và sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp.
Nếu thực hiện hành vi trên, bạn sẽ phải đối mặt với biện pháp xử lý hành chính và thậm chí là hình sự.
Vậy, có thể hiểu ngắn gọn là pháp luật Việt Nam không cấm đầu tư và kinh doanh ngành nghề trong lĩnh vực tiền ảo, nhưng chúng ta không được phép sử dụng “tiền ảo” làm “tiền mặt” để thanh toán hàng hóa và dịch vụ.
